Ασυνείδητη μοναξιά, η κατάντια των καιρών

Ναι, κάποτε η μοναξιά ήταν συνειδητή, παραγωγική και άκρως πνευματική. Την επέλεγες εσύ ως έναν τρόπο για να ανακαλύψεις ποιος είσαι, πού ανήκεις, πού βαδίζεις. Σου παρείχε το χρόνο για να συρθείς μέσα από την απελπισία, την απόγνωση και τον τρόμο στην ηρεμία, την αυτογνωσία και την πληρότητα κι αποτελούσε ένα σωστό μπούσουλα για να χαράξεις το δικό σου δρόμο. Κι ήτανε δύσκολος αυτός ο δρόμος, ήθελε ατσάλινη ψυχή και μπόλικη αντοχή, ήθελε να είσαι σκληρός, άγριος και αιχμηρός, μαλακός, ευαίσθητος και βαθιά συναισθηματικός συγχρόνως. Ήθελε από σένα να μη φοβάσαι μην τυχόν και πονέσεις αλλά ταυτόχρονα να είσαι διατεθειμένος να αισθανθείς τον πόνο σε όλη του την έκταση. Να αψηφάς τον πόνο και την ίδια στιγμή να τον γλεντάς. Αν δεν είχες και τις δύο αυτές επιθυμίες μέσα σου, δεν θα κατόρθωνες ποτέ να φτάσεις στη λύτρωση. Σαφώς και η μία πολεμά την άλλη, λυσσαλέα και ανήλεα. Αυτό είναι όμως το παιχνίδι. Γιατί η λύτρωση –η αρμονία, η ισορροπία, ο προορισμός- δεν έρχεται ποτέ αν πρώτα δεν βιώσεις και δε συρθείς στο δύσκολο μοναχικό σου δρόμο –τη σύγκρουση, τη βίαιη μάχη, το ταξίδι. Και δεν πρέπει να είναι ο στόχος σου η λύτρωση, την πάτησες τότε. Αν δεν το θελήσεις να απολαύσεις το ταξίδι, τότε παράτα τα. Ναι, είναι απόλαυση ο πόνος· και η μοναξιά. Άμα δεν την αισθανθείς αυτή τη γλύκα να σου διαπερνά ολάκερο το κορμί και να σου βασανίζει το μυαλό, δεν έχεις προχωρήσει ούτε εκατοστό παραπέρα: είσαι ασυνείδητα μόνος, επειδή θέλεις να κρυφτείς από σένα. Έτσι αισθάνεσαι ασφαλής και ισορροπημένος. Απάτη. Είναι μια παροδική ασφάλεια, μια εύθραυστη ισορροπία που πολύ σύντομα θα καταρρεύσει και θα σε οδηγήσει και πάλι στην απόγνωση και την απελπισία. Γιατί δεν συμβιβάστηκες ποτέ σου με τη μοναξιά σου, με το γεγονός ότι μόνος, κατάμονος, ολομόναχος και έρημος ήρθες σ’ αυτόν τον κόσμο κι ακόμα πιο μόνος θα φύγεις. Τη μοναξιά σου πρέπει να την αγαπάς, όπως ακριβώς κι εσένα. Δική σου είναι, μην την αρνείσαι. Πίστεψέ με, μόλις την αποδεχτείς, αμέσως θ’ αλαφρύνεις.

Αυτή είναι η παρακμή της εποχής. Να είσαι μόνος και να μην ξέρεις γιατί. Τότε η μοναξιά από ευχή γίνεται κατάρα· και απομόνωση.

Σαν σήμερα...

...έφυγε πριν από 30 χρόνια ο "αρχάγγελος της Κρήτης". Απ' τις σπουδαιότερες φωνές του προηγούμενου αιώνα, ο Νίκος Ξυλούρης κατόρθωσε κάτι μοναδικό: να κάνει κτήμα του κόσμου ολόκληρου την Κρητική μουσική και κυρίως τα ριζίτικα, αφήνοντας μία πολύτιμη κληρονομιά στις επόμενες γενεές. Η φωνή του συνεχίζει και συγκινεί τον κόσμο, εμπνέει τους νέους ν' αντισταθούν και να φωνάξουν, ενώ η πορεία του αποτελεί το αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα ενός απλού, σεμνού, ταπεινού και συνάμα υπερήφανου ανθρώπου που με όπλο το τραγούδι του πολεμά και αντιστέκεται, ορθώνει το ανάστημά του και τη λεβέντικη φυσιογνωμία του απέναντι στο μάταιο τούτο κόσμο, στην κοινωνική αδικία και τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής.

Χαρακτηριστικά είνια τα λόγια του σε έναν από τους τελευταίους δίκους που έκανε με κρητική μουσική:

"Τα που θυμούμαι τραγουδώ, τα που κατέχω λέω... Έξι χρόνους είχα να βγάλω δίσκους με δικά μου κρητικά. Εδούλεψα όλον αυτόν το καιρό με μεγάλους και τρανούς συνθέτες. Είπα τραγούδια με πολλώ λογιώ σκοπούς και δε λέω, έμαθα πολλά. Όμως τα τραγούδια της Κρήτης και οι μαντινάδες που άκουγα σαν ήμουνα βοσκός στα όρη και ύστερα έπαιζα με τη λύρα στα πανηγύρια στα χωριά, δεν αφήνανε το νου μου να πάρει αέρα. Έκατσα το λοιπόν και δούλεψα πάνω σ' αυτούς τους παλιούς σκοπούς που με αγκυλώνανε και έβγαλα αυτόν το δίσκο. Ένας φίλος μου που άκουσε το "Δακρύζω με παράπονο" όταν το έγραφα στο στούντιο, μου είπε: Αυτός ο σκοπός είναι βυζαντινός, θυμίζει Μεγάλη Παρασκευή. Όχι, του κάνω, είναι παλιός κρητικός σκοπός. Τόνε πρωτόπαιξε ένας λυράρης για τη γυναίκα του που τη σφάξανε οι Τούρκοι στην επανάσταση του '67... Και μια θεία μου που έχασε το γιο της στην Αλβανία αυτό έλεγε. Εκτός από τη λύρα και το λαγούτο, έβαλα σαντούρι, φλογέρα, ασκομαντούρα και νταούλια, γιατί κι αυτά τα όργανα τα παίζανε παλιά στην Κρήτη. Γράμματα δεν ξέρω για να γράψω πιο καλά.
Αυτό που θέλω να πω εγώ το λέω με το τραγούδι. Όσοι αγαπήσανε, χαρήκανε και πονέσανε στη ζωή, θα με καταλάβουν όταν ακούσουνε αυτό το δίσκο".